De melkveehouderij is de grootste zonnecollector van Nederland. 70% van het zonlicht dat op ons land valt wordt ‘geoogst’ door melkveehouders. De zon schenkt deze ‘fotonenboeren’ dagelijks 30.000 kWh per ha. Oogsten we die met het rendement van een zonnepaneel dan is de opbrengst zo’n 3750 kWh ofwel € 375,- per ha per dag. Geen wonder dat in Duitsland, waar zonne-energie stevig wordt gesubsidieerd, boeren inmiddels hectares volplanten met zonnepanelen. Wanneer over enkele jaren zonnestroom kan concurreren met gangbare stroom lijkt me dat het begin van een leuke nieuwe tweede tak. Een tweede tak die begint op het dak. Want voordat je het land vol gaat poten, leg je uiteraard eerst het staldak vol. Tip voor nieuwbouwers: richt uw dakhelling op het zuiden.
Het probleem van zonnestroom is dat het aanbod onvoorspelbaar is en niet is af te stemmen op de fluctuerende vraag. Het gevolg is dat je voor die stroom bij levering aan het net, niet meer dan de bodemprijs krijgt. Wil je met stroom wat verdienen dan moet je kunnen inspelen op de onbalans in het net. Tuinders met een WKK kunnen u dat haarfijn uitleggen.
We moeten de zonnestroom dus kunnen opslaan. Ook voor benutting binnen het eigen bedrijf is opslag een must. Daarom zijn Courage en InnovatieNetwerk het project Fotonenboer gestart. We willen een nieuwe techniek introduceren die een geweldige impuls kan geven aan decentrale duurzame energieproductie: de redox flow batterij. Daarin kun je efficiënter, eenvoudiger, grotere hoeveelheden stroom opslaan dan in de klassieke accu. De elektronen worden opgeslagen in een vloeistof (elektrolyt), waar je ze op elk gewenst moment weer uit kunt halen. We zijn in gesprek met een Engelse firma die de eerste redox flow batterijen kan leveren en met leveranciers van zonnecellen. Ook spreken we met geïnteresseerde melkveehouders. Samen willen we de eerste melkveestal realiseren die zelfvoorzienend is voor stroom en zelfs nog aan het net kan leveren. De eerste fotonenboer komt eraan.
Carel de Vries
Projectmanager Courage
zondag 16 november 2008
donderdag 30 oktober 2008
Cow tot Cradle
Cradle to cradle is helemaal hip in ons land. De bedenkers, McDonough en Braungart hebben het bekende kringloop denken in een aanstekelijke nieuwe jas gestoken. Maar de melkveehouderij, de kringloopsector pur sang, verschijnt niet op het toneel. Jammer, hier ligt een uitgelezen kans.
Cradle to cradle is vooral een ontwerpfilosofie: houd bij het ontwerpen van een product al rekening met herbestemming na gebruik. Na gebruik moet een product opnieuw de grondstof vormen voor een volgend product. Dus: van ‘wieg tot wieg’ ipv van ‘van de wieg tot het graf’. Of, nog prikkelender gezegd: ‘afval is voedsel’.
Bijvoorkeur krijgen een product en haar componenten in een volgend leven zelfs een waardevollere bestemming. Niet alleen recyclen dus, maar bijvoorkeur ‘upcyclen’.
De melkveehouderij past prachtig in de cradle to cradle-filosofie. De kernactiviteit van de melkveehouder is immers, sinds het begin van de jaartelling, het managen en optimaliseren van een kringloop (voer – koe – mest – bodem - gewas – voer etc.). Hij is alle dagen bezig met recyclen en upcyclen. Mest wordt ge-upcycled tot gras of maïs en pulp, bostel en stoomschillen tot melk. Zonder koeien heeft gras geen waarde en zou de voedingsmiddelenindustrie met een immense berg organisch afval blijven zitten.
‘Cow to Cradle’ als visitekaartje. Wat we van McDonough en Braungart kunnen leren is dat niet alles even doordacht of feitelijk onaanvechtbaar hoeft te zijn, als het maar inspireert, goed wordt gepresenteerd en tot bewustzijn en actie leidt. De melkveehouderij heeft een goed verhaal. De uitdaging is dat verhaal te etaleren, verder uit te bouwen en te verfijnen. Bijvoorbeeld door te zorgen dat koeien alleen vreten wat mensen niet kunnen of willen eten, door kringlopen verder te sluiten en energieneutraal te produceren. Binnen Courage speelt deze filosofie mee in diverse projecten. Bijvoorbeeld in de projecten energieneutrale zuivelketen, grasraffinage, susteïne en fotonenboer. Het staat ook centraal in het nieuwe onderwerp waar we ons samen met Innovatienetwerk op richten: het upcyclen van fosfaat.
Fosfaat is een eindige grondstof. Nog zo’n 30 – 60 jaar, schatten de deskundigen, en dan is het op. Hebben we tegen die tijd geen alternatief dan gaat dat ten koste van de voedselproductie. Fosfaat dat we in de vorm van kunstmest en voedermiddelen van heinde en verre naar ons land slepen, verdwijnt hier voor een belangrijk deel diffuus in ons milieu of spoelt uit naar de Noordzee. Het wordt de kunst om de fosfaat in GFT, organische reststromen, afvalwater en mest te concentreren en te recyclen tot kunstmestvervangers en grondstof voor de (chemische) industrie. De melkveehouderij kan daar een cruciale rol in vervullen. Door uit de organische stromen middels vergisting eerst de energie te winnen en vervolgens uit het digestaat de belangrijkste nutriënten (naast fosfaat ook kali en stikstof) te isoleren, kan de sector producent van fosfaat worden. Die kan allereerst de kunstmest op het eigen bedrijf vervangen, maar, wanneer de stroom co-vergistingsproducten groot genoeg is, kan ze ook leverancier worden van fosfaat-, kali- en stikstofconcentraten. Bijvoorbeeld voor akkerbouwers, tuinders en de industrie. Nederland zonder kunstmest, lijkt dan het wenkende perspectief. Waarbij de voedselproductie minimaal op peil blijft. Dat geeft niet alleen een schoner milieu en besparing op eindige grondstoffen, maar ook een forse bijdrage aan het energieneutraal maken van de gehele keten. Technisch is het allemaal al mogelijk. De overheid moet hier en daar nog wat ruimte en stimulansen inbouwen in haar beleid. De markt lijkt steeds aantrekkelijker te worden. En steeds meer sectororganisaties en ondernemers zien de kansen en steken hun nek uit. De melkveehouderij profileert zich als upcycle-branche van Nederland. Cow to cradle, als nieuw motto. Nu nog voor het voetlicht met dat verhaal.
Carel de Vries
Cradle to cradle is vooral een ontwerpfilosofie: houd bij het ontwerpen van een product al rekening met herbestemming na gebruik. Na gebruik moet een product opnieuw de grondstof vormen voor een volgend product. Dus: van ‘wieg tot wieg’ ipv van ‘van de wieg tot het graf’. Of, nog prikkelender gezegd: ‘afval is voedsel’.
Bijvoorkeur krijgen een product en haar componenten in een volgend leven zelfs een waardevollere bestemming. Niet alleen recyclen dus, maar bijvoorkeur ‘upcyclen’.
De melkveehouderij past prachtig in de cradle to cradle-filosofie. De kernactiviteit van de melkveehouder is immers, sinds het begin van de jaartelling, het managen en optimaliseren van een kringloop (voer – koe – mest – bodem - gewas – voer etc.). Hij is alle dagen bezig met recyclen en upcyclen. Mest wordt ge-upcycled tot gras of maïs en pulp, bostel en stoomschillen tot melk. Zonder koeien heeft gras geen waarde en zou de voedingsmiddelenindustrie met een immense berg organisch afval blijven zitten.
‘Cow to Cradle’ als visitekaartje. Wat we van McDonough en Braungart kunnen leren is dat niet alles even doordacht of feitelijk onaanvechtbaar hoeft te zijn, als het maar inspireert, goed wordt gepresenteerd en tot bewustzijn en actie leidt. De melkveehouderij heeft een goed verhaal. De uitdaging is dat verhaal te etaleren, verder uit te bouwen en te verfijnen. Bijvoorbeeld door te zorgen dat koeien alleen vreten wat mensen niet kunnen of willen eten, door kringlopen verder te sluiten en energieneutraal te produceren. Binnen Courage speelt deze filosofie mee in diverse projecten. Bijvoorbeeld in de projecten energieneutrale zuivelketen, grasraffinage, susteïne en fotonenboer. Het staat ook centraal in het nieuwe onderwerp waar we ons samen met Innovatienetwerk op richten: het upcyclen van fosfaat.
Fosfaat is een eindige grondstof. Nog zo’n 30 – 60 jaar, schatten de deskundigen, en dan is het op. Hebben we tegen die tijd geen alternatief dan gaat dat ten koste van de voedselproductie. Fosfaat dat we in de vorm van kunstmest en voedermiddelen van heinde en verre naar ons land slepen, verdwijnt hier voor een belangrijk deel diffuus in ons milieu of spoelt uit naar de Noordzee. Het wordt de kunst om de fosfaat in GFT, organische reststromen, afvalwater en mest te concentreren en te recyclen tot kunstmestvervangers en grondstof voor de (chemische) industrie. De melkveehouderij kan daar een cruciale rol in vervullen. Door uit de organische stromen middels vergisting eerst de energie te winnen en vervolgens uit het digestaat de belangrijkste nutriënten (naast fosfaat ook kali en stikstof) te isoleren, kan de sector producent van fosfaat worden. Die kan allereerst de kunstmest op het eigen bedrijf vervangen, maar, wanneer de stroom co-vergistingsproducten groot genoeg is, kan ze ook leverancier worden van fosfaat-, kali- en stikstofconcentraten. Bijvoorbeeld voor akkerbouwers, tuinders en de industrie. Nederland zonder kunstmest, lijkt dan het wenkende perspectief. Waarbij de voedselproductie minimaal op peil blijft. Dat geeft niet alleen een schoner milieu en besparing op eindige grondstoffen, maar ook een forse bijdrage aan het energieneutraal maken van de gehele keten. Technisch is het allemaal al mogelijk. De overheid moet hier en daar nog wat ruimte en stimulansen inbouwen in haar beleid. De markt lijkt steeds aantrekkelijker te worden. En steeds meer sectororganisaties en ondernemers zien de kansen en steken hun nek uit. De melkveehouderij profileert zich als upcycle-branche van Nederland. Cow to cradle, als nieuw motto. Nu nog voor het voetlicht met dat verhaal.
Carel de Vries
maandag 13 oktober 2008
Bioma(s)sters
Boeren zijn niet goed in trends. Ze zijn samen met hun verwerkende industrieën de ‘masters of biomass’, de meesters van de biomassa. Toch spelen ze een ondergeschikte rol in de omschakeling naar de ‘biobased economy’. De chemische industrie en energiebedrijven domineren de discussie.
Dat is opmerkelijk, want de agrosector verwerkt gewassen en dierlijke producten tot een eindeloze reeks food- en non-foodproducten. Plant en dier als bron van zo ongeveer alles. Bioraffinage heet dat tegenwoordig en dat doen we al honderd jaar. Het is zo gewoon dat we niet meer zien hoe bijzonder het is. Geleidelijk groeit in de sector het besef dat de omschakeling naar de ‘biobased economy’ de omschakeling is naar ónze economie. De nieuwe prijsverhoudingen bieden kansen voor nieuwe producttoepassingen en nieuwe toegevoegde waarde.
Plant en dier zijn een schatkamer die we nog maar deels hebben ontgonnen. Dat geldt ook voor gras. Wat kunnen we daar nog meer mee dan het aan de koe voeren? Wanneer we er teveel van hebben, de kwaliteit niet helemaal top is en de grasdrogerij geen subsidie meer krijgt? Interessante vraag. Samen met een aantal partners uit het bedrijfsleven wil Courage gras raffineren. Resultaat: een eiwitconcentraat dat soja kan vervangen en een hoogwaardige vezel waar we onder andere papier van kunnen maken.
Vorig jaar hebben we het eerste graspapier al gemaakt. Ruikt lekker, leuk om je slaapkamer mee te behangen. Waan je je ’s nachts in de hooiberg. Het restsap bevat ook nog allerlei interessante stofjes, maar die laten we vooralsnog achter op het land. Dat komt later. We hebben een groep bedrijven die er mee aan de slag wil en zijn nu al twee jaar aan het worstelen met de ‘biobased’ subsidiepotten die vooral zijn toegesneden op de chemie- en energiesector. Die subsidie hebben we nodig voor de risicovolle eerste pilotfase. Hopelijk kunnen we in 2009 alsnog van start.
Ook wanneer je het gras gewoon aan de koeien voert, valt er nog wel wat te raffineren. Biogasproductie bijvoorbeeld. Dat biedt zicht op de energieneutrale zuivelketen. Een concept dat we vorig jaar lanceerden en nu enthousiast op diverse plekken door veehouders en zuivelindustrie wordt uitgewerkt. En nadat we de mest hebben vergist, kunnen we wellicht met de dunne fractie van het digestaat algen kweken die we vervolgens weer aan de koeien kunnen voeren. Hier wordt al lang over geconfereerd, maar vorige week was ik bij een boer in Friesland die het gewoon gaat doen! Over een ‘biomas(s)ter’ gesproken!
Carel de Vries
Projectmanager Courage
Dat is opmerkelijk, want de agrosector verwerkt gewassen en dierlijke producten tot een eindeloze reeks food- en non-foodproducten. Plant en dier als bron van zo ongeveer alles. Bioraffinage heet dat tegenwoordig en dat doen we al honderd jaar. Het is zo gewoon dat we niet meer zien hoe bijzonder het is. Geleidelijk groeit in de sector het besef dat de omschakeling naar de ‘biobased economy’ de omschakeling is naar ónze economie. De nieuwe prijsverhoudingen bieden kansen voor nieuwe producttoepassingen en nieuwe toegevoegde waarde.
Plant en dier zijn een schatkamer die we nog maar deels hebben ontgonnen. Dat geldt ook voor gras. Wat kunnen we daar nog meer mee dan het aan de koe voeren? Wanneer we er teveel van hebben, de kwaliteit niet helemaal top is en de grasdrogerij geen subsidie meer krijgt? Interessante vraag. Samen met een aantal partners uit het bedrijfsleven wil Courage gras raffineren. Resultaat: een eiwitconcentraat dat soja kan vervangen en een hoogwaardige vezel waar we onder andere papier van kunnen maken.
Vorig jaar hebben we het eerste graspapier al gemaakt. Ruikt lekker, leuk om je slaapkamer mee te behangen. Waan je je ’s nachts in de hooiberg. Het restsap bevat ook nog allerlei interessante stofjes, maar die laten we vooralsnog achter op het land. Dat komt later. We hebben een groep bedrijven die er mee aan de slag wil en zijn nu al twee jaar aan het worstelen met de ‘biobased’ subsidiepotten die vooral zijn toegesneden op de chemie- en energiesector. Die subsidie hebben we nodig voor de risicovolle eerste pilotfase. Hopelijk kunnen we in 2009 alsnog van start.
Ook wanneer je het gras gewoon aan de koeien voert, valt er nog wel wat te raffineren. Biogasproductie bijvoorbeeld. Dat biedt zicht op de energieneutrale zuivelketen. Een concept dat we vorig jaar lanceerden en nu enthousiast op diverse plekken door veehouders en zuivelindustrie wordt uitgewerkt. En nadat we de mest hebben vergist, kunnen we wellicht met de dunne fractie van het digestaat algen kweken die we vervolgens weer aan de koeien kunnen voeren. Hier wordt al lang over geconfereerd, maar vorige week was ik bij een boer in Friesland die het gewoon gaat doen! Over een ‘biomas(s)ter’ gesproken!
Carel de Vries
Projectmanager Courage
donderdag 10 juli 2008
Nieuwe kansen voor koeien
Hoe ziet de opvolger van de ligboxenstal eruit? Kunnen we eiwit maken uit biogas? Hoe maken we de zuivelketen CO2-neutraal? Levert ‘natuurlijke weerstand’ ons een nieuw navigatiemiddel op voor gezonder melkvee? Is er nog een andere manier om gras tot waarde te brengen dan het aan de koeien te voeren? Dit is het soort vragen waarmee Courage, de innovatiestichting van LTO en NZO, zich in samenwerking met Innovatienetwerk bezighoudt. Daarbij focussen we nadrukkelijk op de lange termijn.
Innovatie. Het woord dreigt sleets te worden. Regeringsverklaringen, onderzoeksprogramma’s, subsidiepotten, mission statements, managementboeken, ze zijn er mee doorspekt. We hebben geen keus. Het is innoveren of degenereren. Ook de melkveesector ontkomt er niet aan. Klem tussen toenemende maatschappelijke eisen, steeds grilliger consumentengedrag en een liberaliserende zuivelmarkt, rest de sector maar één route: constante innovatie. En dat valt nog niet mee. De melkveehouderij is in haar aard een laag-dynamische sector: lange productiecycli en hoge kapitaalslasten bij een relatief geringe omzet. Dat maakt je niet flexibel.
Het perspectief van de melkveehouderij is niettemin gunstig. Mondiaal stijgt de zuivelconsumptie harder dan de productie. En het imago van de sector is nog steeds uitstekend. Bovendien heeft de sector een aantal belangrijke troefkaarten die we nog lang niet ten volle hebben uitgespeeld. De melkveehouderij is een multi-leverancier van primaire levensbehoeften. Makkelijk te onthouden als 5xV(ee): Voeding, Verzorging, Vermaak, Vervoering en Verwarming. Daar zit betekenis, zingeving en omzet in. En dus toekomst.
Voeding. De melkveehouderij produceert een enorme diversiteit aan eerste klas voedsel. Het zuivelschap is het meest innovatieve schap in de supermarkten. Campina en Friesland Foods starten met het differentiëren van melkstromen. Melk is veel kleurrijker dan we dachten.
Verzorging. Melkveehouders beheren tweederde van Nederland en scheppen en verzorgen zo het woon-, werk en recreatiedecor van 16 miljoen landgenoten. Maar de sector heeft ook unieke kwaliteiten voor het verzorgen van mensen. De zorgsector weet de omgang met dieren en het ritme van werkzaamheden en seizoenen steeds meer op waarde te schatten.
Vermaak. Recreatie, horeca, boerengolf, vrijgezellenfeesten; er is al heel wat verzonnen om munt te slaan uit het aanbieden van vertier. Door de toename van vrije tijd zit er nog volop groei in deze beleveniseconomie.
Vervoering. Natuur, stilte, duisternis. De vanzelfsprekendheden van het platteland worden USP’s (Unique Selling Points) op de emotiemarkt. Melkveehouderij als brug voor de stedeling naar de basics van het leven.
Verwarming. De melkveehouderij is de grootste zonnecollector van Nederland. De potenties om energie te leveren zijn in beginsel enorm. Genoeg om de hele zuivelkolom of ca. 1 miljoen huishoudens van vernieuwbare energie te voorzien. En, belangrijk, zonder dat dit ten koste gaat van de voedselproductie.
Kortom: vernieuwingskansen genoeg. Vaak zal het gaan om creatieve combinaties van meerdere “V’s” en slimme koppelingen met andere sectoren. Algemene oplossingen bestaan niet meer. De toekomst is aan individuele talenten die unieke kansen zien en het lef en de vaardigheden bezitten om ze te benutten. Courage zoekt die kansen en talenten om mee te bouwen aan een sterke positie in markt en maatschappij van een prachtige sector.
Carel de Vries
Innovatie. Het woord dreigt sleets te worden. Regeringsverklaringen, onderzoeksprogramma’s, subsidiepotten, mission statements, managementboeken, ze zijn er mee doorspekt. We hebben geen keus. Het is innoveren of degenereren. Ook de melkveesector ontkomt er niet aan. Klem tussen toenemende maatschappelijke eisen, steeds grilliger consumentengedrag en een liberaliserende zuivelmarkt, rest de sector maar één route: constante innovatie. En dat valt nog niet mee. De melkveehouderij is in haar aard een laag-dynamische sector: lange productiecycli en hoge kapitaalslasten bij een relatief geringe omzet. Dat maakt je niet flexibel.
Het perspectief van de melkveehouderij is niettemin gunstig. Mondiaal stijgt de zuivelconsumptie harder dan de productie. En het imago van de sector is nog steeds uitstekend. Bovendien heeft de sector een aantal belangrijke troefkaarten die we nog lang niet ten volle hebben uitgespeeld. De melkveehouderij is een multi-leverancier van primaire levensbehoeften. Makkelijk te onthouden als 5xV(ee): Voeding, Verzorging, Vermaak, Vervoering en Verwarming. Daar zit betekenis, zingeving en omzet in. En dus toekomst.
Voeding. De melkveehouderij produceert een enorme diversiteit aan eerste klas voedsel. Het zuivelschap is het meest innovatieve schap in de supermarkten. Campina en Friesland Foods starten met het differentiëren van melkstromen. Melk is veel kleurrijker dan we dachten.
Verzorging. Melkveehouders beheren tweederde van Nederland en scheppen en verzorgen zo het woon-, werk en recreatiedecor van 16 miljoen landgenoten. Maar de sector heeft ook unieke kwaliteiten voor het verzorgen van mensen. De zorgsector weet de omgang met dieren en het ritme van werkzaamheden en seizoenen steeds meer op waarde te schatten.
Vermaak. Recreatie, horeca, boerengolf, vrijgezellenfeesten; er is al heel wat verzonnen om munt te slaan uit het aanbieden van vertier. Door de toename van vrije tijd zit er nog volop groei in deze beleveniseconomie.
Vervoering. Natuur, stilte, duisternis. De vanzelfsprekendheden van het platteland worden USP’s (Unique Selling Points) op de emotiemarkt. Melkveehouderij als brug voor de stedeling naar de basics van het leven.
Verwarming. De melkveehouderij is de grootste zonnecollector van Nederland. De potenties om energie te leveren zijn in beginsel enorm. Genoeg om de hele zuivelkolom of ca. 1 miljoen huishoudens van vernieuwbare energie te voorzien. En, belangrijk, zonder dat dit ten koste gaat van de voedselproductie.
Kortom: vernieuwingskansen genoeg. Vaak zal het gaan om creatieve combinaties van meerdere “V’s” en slimme koppelingen met andere sectoren. Algemene oplossingen bestaan niet meer. De toekomst is aan individuele talenten die unieke kansen zien en het lef en de vaardigheden bezitten om ze te benutten. Courage zoekt die kansen en talenten om mee te bouwen aan een sterke positie in markt en maatschappij van een prachtige sector.
Carel de Vries
Nieuwe site online
De vernieuwde website van Courage is online! Blijf hier op de hoogte van de laatste ontwikkelingen in de melkveehouderij. U bent van harte uitgenodigd om uw mening te delen.
Abonneren op:
Posts (Atom)